Goede ketensamenwerking in de bouw begint bij het ontwerp: borg de relaties met het PvE

Een goede ketensamenwerking in de bouw begint bij het ontwerp. In de eerste twee fases van de asset lifecycle – de initiatieffase en de voorlopig ontwerpfase – worden de fundamenten van de asset die gerealiseerd gaat worden vastgelegd. Dit gebeurt bijvoorbeeld in het Programma van Eisen, afgekort PvE. Door het PvE goed in te vullen, kun je de relaties binnen de ketensamenwerking borgen en zorg je ervoor dat deze goed verloopt. In dit artikel lees je hier meer over.

Waarom zijn de eerste fases van de asset lifecycle zo belangrijk?

In de eerste twee fases, de initiatieffase en de voorlopig ontwerpfase, wordt de basis gelegd van de nieuwe asset. Deze fases bepalen de rode draad voor de fases daarna én zetten de toon voor een goede ketensamenwerking. Het is dan ook belangrijk om in deze fases goed na te denken over wat er nodig is gedurende de hele asset lifecycle. Een extra reden om dit in de beginfases te doen, is dat hoe eerder in het proces, hoe gemakkelijker en goedkoper er wijzigingen doorgevoerd kunnen worden. Het PvE biedt een format om zaken vast te leggen.

De eerste fases omvatten de volgende processen:

• Intiatieffase: naar aanleiding van een eerste idee worden er een haalbaarheidsonderzoek gedaan, een Programma van Eisen opgesteld (of een aanzet gedaan om dit in opdracht te geven), gezorgd voor financiële dekking en, als dit nodig is, bestuurlijke goedkeuring.
• Voorlopig ontwerpfase: in de voorlopig ontwerpfase wordt er op basis van het PvE een eerste ontwerp gemaakt om een eerste indruk te krijgen.

BIM in de eerste fases

Naast een PvE is het slim om in deze eerste fases al aan de slag te gaan met het BIM-model. Hiervoor zijn meerdere redenen. Zo kun je, als je in je ontwerp al de relatie legt naar je BIM-model, dit automatisch verifiëren om herstelkosten te voorkomen en tijdens het ontwerpen feedback geven op het overtreden van eisen.

In de initiatieffase kan BIM gebruikt worden om een digitale schets van een asset te maken en om, bij haalbaarheidsonderzoeken, data uit bestaande bronnen te koppelen en te analyseren. Daarnaast kan de bestaande situatie in kaart worden gebracht met behulp van BIM. Dit geeft al vroeg inzicht in de risico’s van een project. Het is belangrijk om in deze fase te zorgen dat de data voor analyses Actueel, Betrouwbaar en Compleet is (ABC). Houd in het Programma van Eisen rekening met de eisen voor BIM, zoals een ILS. Betrek de hele keten en zorg dat je hierin al de informatiebehoefte vastlegt voor de gehele asset levenscyclus. Denk ook al na over applicaties en wel of geen openBIM.

In de voorlopig ontwerpfase kan BIM zorgen voor een duidelijker visueel beeld. Het wordt voornamelijk gebruikt voor 3D-visualisatie. Hiermee krijgen bijvoorbeeld stakeholders, zoals gebruikers of omwonenden, een beter inzicht in wat er komen gaat en kan men feedback ophalen. Daarnaast kun je BIM ook gebruiken voor parametrisch ontwerpen, waardoor je geautomatiseerd vele ontwerp opties kun tonen. De applicatie waarmee het BIM-model gemodelleerd wordt, wordt veelal in de vervolgfase als referentie gebruikt. Zorg er daarom nu al voor dat er goede exports zijn naar openBIM-formaten. Geef daarnaast duidelijk aan op welk detailniveau het BIM-model gemodelleerd dient te worden.

Vier kernpunten om met het PvE de relatie te borgen

Zoals gezegd kun je door het PvE goed in te vullen, de relaties binnen de ketensamenwerking borgen en ervoor zorgen dat de ketensamenwerking goed verloopt. Op deze kernpunten kun je met het Programma van Eisen de relaties borgen:

1. Maak eisen expliciet (SMART) en leg ze vast.
2. Stel functionele eisen op of stel eisen op functionele objecten, zoals een systeem of ruimte.
   – In het geval van een kantoorruimte leg je bijvoorbeeld vast waar deze aan moet voldoen (zoals een geluidsreductie van X dB en een ventilatiecapaciteit van y l/s) en wat de hoogte en het afwerkingsniveau moeten zijn.
   – In het geval van wegvakken of verbindingen leg je bijvoorbeeld vast wat de capaciteit (in auto’s per uur) moet zijn, hoeveel gewicht de asset moet kunnen dragen en welke stroefheid aanwezig moet zijn.
3. Neem de functionele ruimte op in het ontwerp. Denk hierbij aan ruimtes en indelingen in gebouwen en wegvakken in infra. Leg in de BIM-modellen de functionele ruimte vast. Teken zo ook de kantoorruimte in een gebouw. Of teken wegvakken wanneer het gaat om een snelweg.
4. Leg de relatie tussen de functionele eisen en de functionele ruimte. Van hieruit kun je afleiden of bijvoorbeeld fysieke objecten aan bepaalde eisen voldoen. Leg in de BIM-modellen een relatie tussen de getekende functionele ruimte (kantoorruimte, wegvak, et cetera) en de functionele objecten. Neem bijvoorbeeld de eisnummers op in de BIM-modellen. Zo is de verbinding tussen het PvE en het ontwerp gelegd. Hierdoor kunnen de eisen van een functionele ruimte in het BIM-model, bijvoorbeeld een kantoorruimte, automatisch opgehaald worden uit het PvE. Als er geluidsreductie-eisen zijn gesteld aan de ruimte, kan middels het BIM-model achterhaald worden welke wanden zijn toegepast en of deze voldoen aan de geluidsreductie. Zo kan dit ook gedaan worden om te zien of de toegepaste installatie de ventilatiecapaciteit heeft die gesteld is aan de ruimte.

Veel mogelijkheden

Wanneer deze integratie op een juiste wijze wordt vastgelegd, ontstaan er veel mogelijkheden om geautomatiseerd te controleren of het ontwerp voldoet aan de gestelde eisen. Vooral bij grote en complexe projecten kan dit veel toegevoegde waarde bieden, omdat alles op een gestructureerde wijze gecontroleerd wordt. Daarnaast maakt dit het ook mogelijk om sneller aanpassingen in het ontwerp door te voeren en direct te zien of nog voldaan wordt aan alle eisen.